Sąd Rejonowy w Nowym Sączu nakazał wpisać do rejestru wyborców osobę ubezwłasnowolnioną, czym zmienił wcześniejszą niekorzystną decyzję prezydenta miasta. Sąd uznał, że blankietowe pozbawienie prawa do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego osób częściowo ubezwłasnowolnionych narusza Europejską Konwencję Praw Człowieka, Konwencję o prawach osób z niepełnosprawnościami oraz prawo Unii Europejskiej.
Sprawa dotyczyła Pana Adama Kowalskiego*. Helsińska Fundacja Praw Człowieka wraz z kancelarią Clifford Chance prowadziła postępowanie dotyczące pozbawienia częściowo ubezwłasnowolnionego mężczyzny prawa do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego.
„W uzasadnieniu sąd zwrócił uwagę, że niepełnosprawność nie może ograniczać w korzystaniu z praw wyborczych i uznał, że mechanizm automatycznego pozbawiania prawa wyborczych jest wadliwy. Ewentualne wykluczenie z udziału w wyborach powinno być poprzedzone indywidualną oceną sytuacji danej osoby. W sprawie Pana Adama Kowalskiego sąd uznał, że stan zdrowia klienta umożliwia mu oddanie głosu” – mówi aplikant adwokacki Jarosław Jagura, który reprezentował HFPC przed sądem.
Sąd podkreślił także, że polski prawodawca jest niekonsekwentny, ponieważ pozwala osobom ubezwłasnowolnionym wstępować do partii politycznych, lecz zabrania im już głosowania na swoich liderów. Jednocześnie zdaniem sądu obecny kształt instytucji ubezwłasnowolnienia nie przystaje do dzisiejszych realiów.
Postępowanie w sprawie wpisu do rejestru wyborców
Pan Adam Kowalski chciał uczestniczyć w wyborach do Parlamentu Europejskiego, które odbędą się 26.05.2019 r. Było to jednak niemożliwe, gdyż pan Adam jest częściowo ubezwłasnowolniony, a zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego osoby takie nie mają praw wyborczych i nie są uwzględniane w rejestrze wyborców. Mężczyzna złożył więc reklamację na nieprawidłowości w rejestrze, domagając się wpisania do niego, a gdy prezydent miasta odmówił jej uwzględnienia, pan Adam złożył skargę do sądu.
Niezgodność z prawem międzynarodowym
W przeszłości międzynarodowe organy ochrony praw człowieka wskazywały, że całkowite pozbawienie osób ubezwłasnowolnionych możliwości głosowania w wyborach narusza prawa człowieka. „Szczególnie istotny jest tu wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Alajos Kiss przeciwko Węgrom, w którym stwierdzono, że tego rodzaju cenzus wyborczy, oparty na blankietowym pozbawieniu praw wyborczych wszystkich osób ubezwłasnowolnionych, niezależnie od ich rzeczywistych zdolności psychicznych, narusza przepisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka” – wskazuje dr Marcin Szwed, prawnik HFPC. Co ciekawe, w swojej decyzji prezydent miasta wskazał, że dostrzega znaczenie orzecznictwa ETPC, jednak nie posiada kompetencji do wpisania osoby ubezwłasnowolnionej do rejestru.
Argumentacja skarżącego
W pismach do prezydenta miasta i sądu skarżący zwracał uwagę na sprzeczność polskich przepisów z prawem międzynarodowym i unijnym. „W swojej skardze zarzucaliśmy decyzji prezydenta miasta niezgodność z Europejską Konwencją Praw Człowieka, Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych, a także prawem UE, które stanowi m.in. że wybory do Parlamentu Europejskiego muszą mieć charakter powszechny. Ponadto, zakazuje ono dyskryminacji osób z niepełnosprawnością.” – tłumaczy dr Piotr Bogdanowicz z kancelarii Clifford Chance, pełnomocnik skarżącego.
Kalendarium
- 22 marca 2019 r. – złożenie przez pana Adama Kowalskiego reklamacji na nieprawidłowości w rejestrze wyborców i żądanie wpisu
- 28 marca 2019 r. – decyzja prezydenta miasta o odmowie uwzględnienia reklamacji
- 4 kwietnia 2019 r. – skarga do sądu rejonowego
- 19 kwietnia 2019 r. – Sąd Rejonowy w Nowym Sączu zmienił decyzję prezydenta miasta i nakazał wpis do rejestru wyborców
Sprawa prowadzona jest w ramach Programu Spraw Precedensowych Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
* (imię i nazwisko zmienione)