17 września 2023 roku Komendant Placówki Straży Granicznej w Gdańsku udzielił zgody na pobyt ze względów humanitarnych ze względu na ochronę życia prywatnego naszej Klientce, znanej jako Xenia Uranova.
Postępowanie w sprawie Xenii Uranovej
Xenia pochodzi z Federacji Rosyjskiej, jest artystką i muzyczką, po raz pierwszy przejechała do Polski w 2005 r. w celu uczestnictwa w międzynarodowym projekcie historyczno-kulturalnym. Na stałe przeprowadziła się do Polski w 2018 r. głownie z powodów politycznych i osobistych. W tym samym roku otrzymała zezwolenie na pobyt czasowy w Polsce i w trakcie jego ważności złożyła wniosek o kolejne zezwolenie, który został pozostawiony bez rozpoznania. W związku z powyższym, wobec Xenii wszczęto postępowanie zobowiązania do powrotu, co ostateczną decyzję wydano w 2021 roku.
Xenia zwróciła się do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą wszczęcia na jego wniosek postępowania o udzieleniu zgody na pobyt ze względów humanitarnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Po zbadaniu sprawy Rzecznik doszedł do przekonania, że ze względu na nowe okoliczności, które zostały ujawnione po wydaniu ostatecznej decyzji o zobowiązaniu cudzoziemki do powrotu, konieczne jest ponowne zbadanie przez uprawniony do tego organ, czy zachodzą przesłanki do udzielenia cudzoziemce zgody na pobyt humanitarny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Takie wystąpienie RPO nałożyło na Straż Graniczną obowiązek wszczęcia postępowania.
W toku przeprowadzanego postępowania dowodowego okazało się, że Xenia od początku była i jest aktywnie zaangażowana w działania przeciwko wojnie toczącej się w Ukrainie z powodu inwazji rosyjskiej, m.in. zaangażowała się w zakup dronu dla armii ukraińskiej, współpracowała w ramach inicjatywy “Jedzenie zamiast bomb”, brała udział w proteście kobiet przed Konsulatem Generalnym Federacji Rosyjskiej w Gdańsku itd.
Co więcej, w toku postępowania oprócz poparcia strony ukraińskiej w wojennym konflikcie, zostało udowodnione, iż Xenia prowadzi w Polsce swoje życie prywatne i zawodowe, które było kluczowym powodem udzielenia jej zgody na pobyt humanitarny. Organ powołał się na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej ETPCz), które w szerokim sensie interpretuje “życie prywatne”, włączając możliwość rozwijania przez jednostkę swojej społecznej tożsamości, w tym budowania i rozwijania relacji z innymi osobami.
W swojej decyzji Straż Graniczna słusznie zauważyła, że linia orzecznicza ETPCz stanowi, że działalność zawodowa oraz prowadzenie interesów stanowią część życia prywatnego. W sprawie Niemitz przeciwko Niemcom Trybunał zaznaczył, że większość osób rozwija swoje kontakty głównie w życiu zawodowym. W innych sprawach Trybunał uznał, że ingerencje w życie zawodowe mogą stanowić naruszenie art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego), jeśli wpływają na sposób budowania przez jednostkę swojej tożsamości społecznej przez rozwijanie relacji z osobami do niej podobnymi. Ze względu na to, że większość ludzi ma możliwość zacieśniania swoich związków ze światem zewnętrznym właśnie poprzez pracę, życie zawodowe przenika się bardzo często z życiem prywatnym, tak że nie zawsze da się rozróżnić charakter, w jakim jednostka w danym momencie działa. Trybunał podkreślił, że właśnie w latach aktywności zawodowej większość ludzi posiada znaczne, jeśli nie największe, możliwości rozwijania związków ze światem zewnętrznym. Życie zawodowe stanowi więc część tej sfery interakcji między jednostką i innymi osobami, które — również w kontekście publicznym — mogą być uważane z element „życia prywatnego".
Organ słusznie uznał także, że w Xeni przypadku trudno jest wyraźnie oddzielić sfery działalności artystycznej od życia prywatnego, gdyż przestrzenie te niejako wzajemnie się przenikają. Xenia definiuje siebie jako artystkę i większość relacji, jakie nawiązuje z innymi ludźmi, wiąże się z jej pracą artystyczną.
Kolejnym argumentem przemawiającym za udzieleniem zgody na pobyt ze względów humanitarnych dla organu były stosunki pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską. Obecnie obywatele i obywatelki Federacji Rosyjskiej mogą uzyskać wizy, tylko jeśli są małżonkami lub niepełnoletnimi dziećmi obywateli i obywatelek Unii Europejskiej, posiadaczami lub posiadaczkami Kart Polaka, ich małżonkami i niepełnoletnimi dziećmi oraz w przypadkach humanitarnych. Z tego względu, mimo iż orzeczony w decyzji o zobowiązaniu do powrotu zakaz wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen nie był bezterminowy, to po jego upływie przyjazd cudzoziemki ponownie do Polski byłby bardzo utrudniony lub też praktycznie niemożliwy.
Xenię reprezentowała prawniczka HPFC, Ekaterina Hil. Z treścią decyzji można zapoznać się poniżej.
Zgoda na pobyt humanitarny
Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych jest krajową formą ochrony migrantów i migrantek lub bezpaństwowców, wobec których toczy się postępowanie zobowiązanie do powrotu, jednakże ten powrót z ważnych powodów nie jest możliwy.
Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych jest regulowana w dziele VIII rozdziale 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. Organem decyzyjnym w takich postępowaniach jest Straż Graniczna, natomiast organem wyższego rzędu od kwietnia 2023 r. jest Komendant Główny Straży Granicznej (wcześniej takim organem był Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców).
Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych jest udzielana na czas nieokreślony, a cudzoziemcowi lub cudzoziemce wydawana jest karta pobytu, którą zobowiązany jest wymieniać we wskazanych terminach (co 2 lata), jednakże w pewnych przypadkach zgoda ta może zostać cofnięta lub może też wygasnąć.
Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach, zgody na pobyt ze względów humanitarnych udziela się osobie, gdy zobowiązanie do powrotu:
-
może nastąpić jedynie do państwa, w którym zagrożone byłoby jej prawo do życia wolności i bezpieczeństwa osobistego lub mogłaby zostać poddany torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, lub mógłby być zmuszony do pracy lub mógłby być pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego albo być ukarany bez podstawy prawnej,
-
naruszałoby to prawo do życia rodzinnego lub prywatnego,
-
naruszałoby to prawa dziecka w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu.
Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 marca 2018 r. II OSK 1969/17, Organ, orzekając o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu do jego kraju pochodzenia w każdym przypadku ma obowiązek rozważyć, czy zostały spełnione przesłanki udzielenia cudzoziemcowi zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany. W orzecznictwie sądów administracyjnych często podkreśla się także, że analizie musi zostać poddana sytuacja w kraju pochodzenia cudzoziemca rozpatrywana w ścisłym związku z konkretnym cudzoziemcem1.
Przesłanki udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych przewidziane w art. 348 ustawy o cudzoziemcach w istotnym stopniu nakładają się na przesłanki nadawania statusu uchodźcy i ochrony uzupełniającej, a odnośnie do zagrożenia poddania torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu przesłanki z art. 15 pkt 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i art. 348 pkt 1 lit. b ustawy o cudzoziemcach dosłownie się powielają2. Istotnym rozróżnieniem jest druga przesłanka udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych, tzn. na prawie do ochrony życia rodzinnego lub prywatnego, która nie występuje jako przesłanka udzielenia ochrony międzynarodowej.
Inne decyzje w sprawie pobytu humanitarnego w oparciu o prawo do życia prywatnego i rodzinnego
Przesłanka ta była też istotna dla innych decyzji o udzieleniu zgody na pobyt ze względów humanitarnych w postępowaniach prowadzonych przez prawniczki i prawników HFPC. 1 grudnia 2021 roku Szef Urzędu ds. Cudzoziemców w Warszawie zadecydował o udzieleniu takiej zgody obywatelom Federacji Rosyjskiej: M. i jej pięciorgu dzieciom ze względu na prawo do ochrony życia rodzinnego i prywatnego oraz ochronę praw dziecka. Organ uznał, że ze względu na to, że w momencie wydania decyzji o zobowiązaniu do powrotu, rodzina przebywała w Polsce od ponad 4 lat, prawa do właściwego rozwoju dzieci mogłyby zostać naruszone, gdyby musiały wrócić do kraju pochodzenia. Jak stwierdził Szef Urzędu, wyjazd z Polski oznaczałby zerwanie więzi środowiskowych i utratę poczucia bezpieczeństwa, co pełni bardzo ważną rolę w rozwoju psychofizycznym dzieci. Bardzo ważne było też to, że z opinii szkolnych wynikało, że dzieci M. były bardzo zintegrowane ze środowiskiem szkolnym, a Polska była dla nich krajem, z którym się identyfikowały. M. oraz pełnoletniemu synowi M. również udzielono zgody ze względu na pobyt humanitarny ze względu na fakt, że zobowiązanie do powrotu matki oraz brata powodowałoby rozdzielenie rodziny. Co istotne, organ stwierdził, że mniejsze znaczenie ma tu fakt, że przed wydaniem decyzji o zobowiązaniu do powrotu rodzina przebywała w Polsce bez ważnej wizy. Zdaniem Szefa Urzędu, skutki zobowiązania do powrotu byłyby dysproporcjonalne do stopnia naruszenia prawa przez rodzinę. Rodzinę reprezentowała prawniczka HFPC, Ewa Ostaszewska-Żuk.
W innej decyzji, z dnia 17.11.2022 Szef Urzędu do spraw Cudzoziemców udzielił zgody na pobyt humanitarny A. i jej małoletniemu synowi ze względu na to, że zobowiązanie do powrotu dziecka zagrażałoby jego rozwojowi psychofizycznemu. W decyzji stwierdził, że ze względu na to, że proces edukacyjny dziecka jest zaburzony i utrudniony przez brak poczucia bezpieczeństwa, w tym niepewność co do dalszego pozostawania w Polsce. W momencie wydawania decyzji rodzina przebywała w Polsce od 6 lat, chłopiec pozostawał w tym czasie pod opieką poradni psychologiczno-pediatrycznej. Szef Urzędu uznał, że powrót do kraju pochodzenia naruszałby prawa dziecka, określone w Konwencji o prawach dziecka, a zobowiązanie matki do powrotu naruszałoby prawo do życia rodzinnego.
Ze wszystkimi decyzjami można zapoznać się poniżej.