Trybunał w Strasburgu rozpatrzył skargę trzech włoskich par homoseksualnych. Skarżący twierdzili, że włoskie prawo nie zezwala na wstąpienie w związek małżeński ani cywilny, co powoduje, że są dyskryminowani ze względu na orientację seksualną. Trybunał przyznał im rację.
Enrico Oliari i jego partner w 2008 r. wystąpili o wydanie zaświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński do urzędu stanu cywilnego w Trydencie. Po odrzuceniu ich wniosku zwrócili się do sądu, który oddalił ich skargę. Sąd II instancji w Trydencie wystąpił z pytaniem do Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że prawo do zawarcia związku małżeńskiego zarezerwowane jest dla par różnopłciowych. Trybunał Konstytucyjny zasygnalizował jednocześnie potrzebę uregulowania praw i obowiązków osób tej samej płci. W podobnej sytuacji były dwie pozostałe skarżące pary.
ETPC stwierdził, że jeżeli pary tej samej płci nie mogą zawrzeć małżeństwa, to istotne jest, by miały możliwość wstąpienia w związek partnerski. „Zdaniem Trybunału byłby to najbardziej odpowiedni sposób, w jaki można prawnie uznać ich związki i który zagwarantuje im odpowiednią ochronę w postaci podstawowych praw dla osób w związkach homoseksualnych” – mówi dr Dorota Pudzianowska, prawniczka HFPC.
ETPC rozważał też kwestię proporcjonalności praw jednostek, które mogą mieć interes w uregulowaniu związków partnerskich względem interesów całego społeczeństwa. Zdaniem Trybunału rząd włoski nie przedstawił, co jego zdaniem stanowiłoby taki interes. Rząd raczej powoływał się w postępowaniu przed ETPC na margines uznania państwa w tym zakresie.
Trybunał podkreślił kształtujący się konsensus w sprawie par tej samej płci. Większość państw Rady Europy, 24 z 47, wprowadziło jakąś formę legalizacji takich związków. Taka ewolucja obserwowana jest też na całym świecie” – dodaje dr Dorota Pudzianowska.
ETPC zwraca też uwagę, że włoski ustawodawca zignorował poparcie społeczne dla takich związków i sygnalizację przez włoski Trybunał Konstytucyjny i Sąd Najwyższy potrzeby wprowadzenia takich rozwiązań. Większość Włochów, co pokazują statystyki, akceptuje związku jednopłciowe i popiera ich uregulowanie i ochronę.
Wyrok ETPC w sprawie Oliari i inni p. Włochom stanowi ważny przełom w dotychczasowym orzecznictwie ETPC dotyczącym regulacji związków partnerskich osób tej samej płci. W Trybunale na rozpoznanie czeka m.in. sprawa z Polski dotycząca dwóch kobiet, które wskazują na dyskryminujące traktowanie wynikające z braku regulacji związków partnerskich.
„Przez trzy lata kobiety te toczyły przed sądami polskimi postępowania dotyczące kolejno prawa do zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, prawa do złożenia wspólnego zeznania podatkowego (wspólnego opodatkowania) oraz prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym partnerem” – mówi Irmina Pacho, prawniczka HFPC. HFPC pomagała skarżącym złożyć skargę do Trybunału.
Na rozstrzygnięcie w Trybunale oczekuje również sprawa Orlandi p. Włochom, dotycząca naruszenia prawa do poszanowania życia rodzinnego poprzez odmowę rejestracji we Włoszech związków partnerskich zarejestrowanych za granicą. W sprawie tej HFPC przedstawiła opinię przyjaciela sądu.