W piątek 17 marca 2017 r. grupa 14 adwokatów z Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie na polsko-białoruskim przejściu granicznym Brześć-Terespol będzie udzielać pomocy osobom, które ubiegają się o ochronę międzynarodową (status uchodźcy) w Polsce. Wydarzenie realizowane jest przez Okręgową Radę Adwokacką w Warszawie wspólnie z HFPC i Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej, które od lat monitorują sytuację na przejściach granicznych, w tym na kolejowym przejściu granicznym w Terespolu.
Inicjatywę tę wsparło także Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, białoruska organizacja Human Constanta, wspierającą uchodźców w Brześciu, Fundacja Międzynarodowa Inicjatywa Humanitarna, Chlebem i Solą oraz portal Uchodźcy.info.
Z monitoringów przeprowadzonych przez organizacje pozarządowe wynika, że polskie władze rutynowo odmawiają uchodźcom stawiającym się na białorusko-polskiej granicy prawa do ubiegania się o azyl. Funkcjonariusze Straży Granicznej przeprowadzają rozmowy trwające 2-10 minut, poczym większości osób arbitralnie odmawiają rozpoczęcia procedury azylowej. Sytuacja ta nasiliła się w drugiej połowie 2015 roku i systematycznie pogarszała przez cały rok 2016. Wiele osób, które deklarują zagrożenie życia i chęć ubiegania się o ochronę, nie są dopuszczane przez funkcjonariuszy Straży Granicznej do postępowania azylowego. Te osoby dostają decyzje o odmowie wjazdu, a następnie są zawracane z polskiej granicy do Brześcia na Białorusi. Najczęściej są to osoby bardzo zdeterminowane, które w obawie o swoje życie i życie swojej rodziny próbują za wszelką cenę wjechać do Polski, więc kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy, często całymi rodzinami, pokonują trasę do przejścia granicznego Brześć-Terespol.
Obecność adwokatów i reprezentantów organizacji pozarządowych, w tym HFPC, na przejściu granicznym ma na celu zaakcentowanie wagi, jaką organy władzy publicznej winny przykładać do respektowania zobowiązań Polski wynikających z przystąpienia do Konwencji dotyczącej statusu uchodźców oraz obowiązujących procedur udzielania uchodźcom ochrony wynikających z prawa Unii Europejskiej. Raporty organizacji pozarządowych wykazują, że funkcjonariusze na tym przejściu bardzo często „nie słyszą” deklarowanej przez cudzoziemców woli ubiegania się o ochronę międzynarodową.
“Zachowanie polskich władz w odniesieniu do osób poszukujących ochrony jest tym bardziej przykre, że doskonale pamiętamy, z jak ciepłym przyjęciem spotykali się przez setki lat Polacy, którzy uciekali z kraju w obawie przed prześladowaniami” – mówi Danuta Przywara, prezes
Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. “Wiemy, że zachowanie funkcjonariuszy Straży Granicznej nie wynika z nieznajomości obowiązujących w tym zakresie przepisów, a zatem tym większa odpowiedzialność na nich spoczywa. Cieszymy się bardzo, że również w tym obszarze, tak jak w
wielu innych, możemy liczyć na wsparcie polskiej adwokatury” – dodaje Danuta Przywara.