Zdaniem HFPC, inicjowanie i prowadzenie postępowań, które dotyczą odpowiedzialności funkcjonariuszy Policji za przypadki tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania wciąż napotyka trudności. Na taki sam problem wskazują również organy międzynarodowe.
Wyrok w sprawie Bednarz przeciwko Polsce
13 czerwca 2019 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Bednarz przeciwko. Polsce, w którym stwierdził naruszenie art. 3 EKPC, tj. zakazu nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Zgodnie z ustaleniami Trybunału, skarżący został zatrzymany w nocy 23 czerwca 2013 r. przez funkcjonariuszy Policji ze względu na spożywanie alkoholu w miejscu publicznym. W trakcie zatrzymania oraz na komisariacie Policji miał zostać pobity przez policjantów. Po przeprowadzonym postępowaniu przygotowawczym Sąd Rejonowy w Stalowej Woli zdecydował o utrzymaniu postanowienia prokuratury o umorzeniu postępowania, w którym stwierdzono, że nie został pobity przez funkcjonariuszy Policji.
Innego zdania był ETPC, stwierdzając naruszenie art. 3 EKPC, ponieważ wskazał, że nie jest przekonany, iż śledztwo zostało przeprowadzone w sposób dostatecznie dokładny i skuteczny. Trybunał uznał za szczególnie niezadowalający fakt, że prokurator bezwarunkowo dał wiarę zeznaniom funkcjonariuszy Policji, nie odnosząc się do faktu, że mieli oni interes w rozstrzygnięciu sprawy i zmniejszeniu swojej odpowiedzialności. ETPC zaznaczył, że pomimo tego, że jak uznały władze, zeznania policjantów były spójne i logiczne, to miały one jednakowe brzmienie. Funkcjonariusze Policji w swoich zeznaniach zamieścili ponadto szczegółowe dane, takie jak adresy świadków uczestniczących w zdarzeniu oraz ich numery PESEL. Trybunał dodał, że zeznania zawierające takie informacje, które zazwyczaj nie są zawarte w zeznaniach naocznych świadków, zostały przyjęte przez władze w sposób bezkrytyczny. ETPC zwrócił także uwagę na to, że wszyscy znajomi skarżącego, którzy brali udział w zdarzeniu, potwierdzili, że został on pobity przez policjantów, lecz prokuratura oraz sąd uznały ich zeznania za niespójne. Z tego też powodu Trybunał uznał, że śledztwo zostało przeprowadzone w sposób powierzchowny oraz było pozbawione obiektywizmu.
Wyrok w Strasburgu to nie koniec!
Obecnie Komitet Ministrów Rady Europy analizuje, czy Polska wykonała ten wyrok na poziomie systemowym. W grudniu 2019 r. polski rząd przedstawił raport końcowy, w którym wyraził nadzieję, że podjęte na poziomie generalnym działania okażą się wystarczające do zamknięcia nadzoru Komitetu Ministrów nad tą sprawą.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka wystąpiła do Komitetu Ministrów z wnioskiem o wstrzymanie się z podjęciem takiej decyzji. Wagę niniejszej sprawy, a także konieczność podjęcia dodatkowych działań na poziomie systemowym uzasadniają nie tylko obserwacje HFPC, ale też stanowiska ciał międzynarodowych. Przypomnijmy, że w sierpniu 2019 r. Komitet Przeciwko Torturom ONZ przedstawił raport, w którym wskazał, że jest zaniepokojony sygnałami o przypadkach użycia przemocy przez funkcjonariuszy Policji, a także brakiem wyroków skazujących w wypadku takich czynów. Ustalenia te korespondują również z wnioskami z wizytacji Podkomitetu ONZ ds. Przeciwko Torturom (SPT), która odbyła się w lipcu 2018 r., a z której raport opublikowano w ubiegłym miesiącu. W raporcie tym wskazano, że SPT zapoznał się z kilkoma przypadkami niewłaściwego traktowania zaraz po zatrzymaniu. Złe traktowanie, jak wskazało SPT, wiązało się z nadmiernym użyciem siły nie tylko w trakcie zatrzymania, ale także podczas przesłuchań. Z tego też powodu SPT zarekomendowało aby wprowadzić obowiązkowe nagrywanie przesłuchań, które miałoby zapobiegać torturom oraz nieludzkiemu traktowaniu, a także mogłoby chronić funkcjonariuszy Policji przed nieuzasadnionymi zarzutami. Takie samo zalecenie zostało wskazane przez HFPC. Jednocześnie Fundacja podniosła, aby wszystkie postępowania dotyczące tortur oraz niewłaściwego traktowania przez funkcjonariuszy Policji, a także wszystkie przypadki śmierci były badane szybko, skutecznie i bezstronnie.
Kalendarium sprawy:
- 23 czerwca 2013 r. – zatrzymanie Skarżącego
- 30 lipca 2013 r. – wszczęcie postępowania przez Prokuraturę Rejonową w Mielcu
- 23 grudnia 2013 r. – umorzenie postępowania przez Prokuraturę Rejonową w Mielcu
- 3 lipca 2014 r. – postanowienie Sadu Rejonowego w Stalowej Woli utrzymujące w mocy postanowienie prokuratury
- 28 listopada 2014 r. – skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
- 17 marca 2016 r. – zakomunikowanie sprawy Rządowi RP
- 13 czerwca 2019 r. – wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
- 9 stycznia 2020 r. – przedstawienie raportu końcowego przez Rząd RP
- 20 lutego 2020 r. – złożenie obserwacji do Komitetu Ministrów Rady Europy przez HFPC