31 października 2021 r. upłynie 9 – letnia kadencja Sędziego ETPC prof. dr. hab. Krzysztofa Wojtyczka.
Polska została zaproszona do przedstawienia listy trzech kandydatów na to stanowisko do dnia 8 marca 2021 r.
Jak wskazał Komitet Zarządzający Praw Człowieka Rady Europy, krajowa część procedury stanowi najważniejszy element całego procesu wyłonienia nowego sędziego ETPC.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych postanowiły skierować pismo do Ministra Spraw Zagranicznych, które zawiera uwagi i rekomendacje dotyczące polskiej procedury ws. wyłonienia kandydatów lub kandydatek na urząd sędziego ETPC.
Europejski Trybunał Praw Człowieka strażnikiem naszych praw
ETPC pełni szczególną rolę w zapewnieniu przestrzegania standardów ochrony praw człowieka w Europie. Jest to mechanizm, dzięki któremu jednostki mogą indywidualnie egzekwować prawa gwarantowane im przez Konwencję. Tylko w 2019 r. do Trybunału wpłynęło 44500 skarg, z czego 1834 skierowano przeciwko Polsce. W tym okresie rządowi Rzeczypospolitej Polskiej zakomunikowane zostały 253 sprawy, a w 12 sprawach ETPC wydał wyroki.
Dwuetapowa procedura wyboru sędziego ETPC
Zgodnie z Europejską Konwencją Praw Człowieka wyboru sędziego ETPC dokonuje Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy z listy 3 kandydatów przedstawionej przez Państwo- Stronę Konwencji.
Procedura krajowa musi cechować się przede wszystkim demokratycznym charakterem, otwartością (niedyskryminacją) i transparentnością. Tymi zasadami powinien kierować się również krajowy zespół odpowiedzialny za wyłonienie trójki kandydatów.
Procedura krajowa zgodna ze standardami
W piśmie do Ministra Spraw Zagranicznych jego sygnatariusze zarekomendowali m.in.:
- Aby zespół odpowiedzialny za wyłonienie listy kandydatów składał się z przedstawicieli władzy wykonawczej, sądowniczej, jak również reprezentantów organizacji pozarządowych i samorządów prawniczych, a także aby było to grono eksperckie o charakterze apolitycznym, składające się z osób o zróżnicowanym doświadczeniu zawodowym i reprezentujące osoby obojga płci;
- Przeprowadzenie wysłuchania kandydatów przez komisję sejmową, z udziałem przedstawicieli ugrupowań politycznych reprezentowanych w parlamencie oraz przedstawicieli organizacji społecznych zajmujących się ochroną praw człowieka;
- Umożliwienie przedstawicielom mediów oraz organizacji pozarządowych monitorowania rozmów kwalifikacyjnych przeprowadzanych z potencjalnymi kandydatami, albo publicznie udostępnienie transmisji z ich przebiegu;
- Publikowanie na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych szczegółowych informacji na temat kolejnych etapów i przebiegu krajowego postępowania ws. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego ETPC.
Od procedury się zaczyna…
Wprowadzenie procedur ws. wyłonienia kandydatów na urząd sędziego ETPC zgodnych z europejskimi wytycznymi i standardami jest niezbędne do wyboru odpowiedniego kandydata na to stanowisko. W konsekwencji zaś wpływa na jakość, skuteczność i legitymację całego europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Prawidłowe uregulowanie postępowania wyboru kandydatów na urząd sędziego w ETPC jest istotne dla interesu publicznego, działanie na rzecz którego pozostaje jednym z podstawowych obowiązków polskiego rządu.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka oraz Krajowa Izba Radców Prawnych będą wspólnie monitorowały wybór kandydatów na sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.