Rozliczenie zbrodni międzynarodowych jako warunek trwałego pokoju w Ukrainie
HFPC, we współpracy z innymi organizacjami pozarządowymi, przygotowała raport z rekomendacjami dla Polski dotyczącymi rozliczenia zbrodni popełnionych w Ukrainie. Raport powstał na podstawie konferencji zorganizowanej w listopadzie 2024 roku pod patronatem Ministerstwa Sprawiedliwości.
Od trzech lat Rosja prowadzi pełnoskalową wojnę przeciwko Ukrainie, rażąco naruszając fundamentalne zasady prawa międzynarodowego. Już od pierwszych dni wojny niezależne instytucje ONZ i OBWE, organizacje pozarządowe, środowiska akademickie oraz media szeroko dokumentują naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka w Ukrainie.
Miliony Ukraińców zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów i kraju. Polskie organizacje pozarządowe, w tym organizacje członkowskie Koalicji na rzecz Ofiar, Ocalałych i Świadków – KOOS, której częścią jest HFPC, udokumentowały tysiące świadectw uchodźców przebywających w Polsce – osób, które były świadkami lub doświadczyły tortur, przemocy seksualnej, wymuszonych zaginięć czy zabójstw bliskich.
Ponad 100 świadectw zebranych przez HFPC, od osób, które doświadczyły takich form przemocy, zostało przekazanych do polskiego i ukraińskiego wymiaru sprawiedliwości oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK), a także ONZ i OBWE. Ponad 70% naszych rozmówców pochodziło z terenów okupowanych przez Federację Rosyjską. Ich domy, miejsca pracy i kluczowa infrastruktura – szkoły, szpitale i domy – zostały zrównane z ziemią.
Konsekwencje tej przemocy są długotrwałe. Wiele ocalałych osób wciąż cierpi z powodu powikłań po fizycznych urazach. Jeszcze więcej osób cierpi z powodu traumy psychologicznej, która znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Mimo bólu, jaki niesie wspominanie tych wydarzeń, wiele osób decyduje się opowiedzieć swoją historię. Szukają sprawiedliwości i uznania, aby móc skupić się na odbudowie swojego życia, wspieraniu rodzin i odzyskaniu niezależności.
Sprawiedliwość to nie tylko kara dla sprawców – to także zapobieganie przyszłym naruszeniom, przywrócenie godności ocalałym oraz stworzenie podstaw dla stabilnego, sprawiedliwego i trwałego pokoju.
Aby pokój był trwały, musi opierać się na sprawiedliwości. Oznacza to skuteczne, niezależne i sprawne śledztwa w sprawie zbrodni międzynarodowych popełnionych w Ukrainie. Równie ważne jest zadośćuczynienie dla ofiar i ocalałych, w tym prawo do rehabilitacji oraz upamiętnienie prawdy o popełnionych zbrodniach – ustalonej przez niezależne sądy, instytucje ONZ, wiarygodne organizacje praw człowieka i środowiska akademickie – w celu zapewnienia historycznej odpowiedzialności.
Zbrodnie międzynarodowe – zbrodnie wojenne, ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości oraz zbrodnia agresji – stanowią zagrożenie nie tylko dla międzynarodowego porządku prawnego, ale także dla bezpieczeństwa regionalnego i narodowego.
Rola Polski w ściganiu sprawców zbrodni międzynarodowych
Polska ma prawny obowiązek ścigania sprawców zbrodni międzynarodowych, wynikający zarówno z prawa krajowego, jak i zobowiązań międzynarodowych. Skuteczne ściganie tych zbrodni jest ważne również dla zapewnienia bezpieczeństwa, sprawiedliwości i pozycji międzynarodowej Polski.
Wszczęcie w 2022 roku przez polską prokuraturę postępowań dotyczących rosyjskiej agresji oraz zbrodni wojennych popełnionych w jej kontekście było ważnym krokiem na rzecz wspierania sprawiedliwości międzynarodowej i okazania solidarności z ofiarami. Należy jednak zapewnić odpowiednie narzędzia prawne w celu skutecznego i sprawnego ścigania tych zbrodni. Kluczową kwestią jest stosowanie jurysdykcji uniwersalnej w sposób, który umożliwi formułowanie zarzutów wobec konkretnych osób oraz uruchamianie międzynarodowych poszukiwań sprawców.
HFPC, we współpracy z innymi organizacjami pozarządowymi, przygotowała raport z rekomendacjami dla Polski dotyczącymi rozliczenia zbrodni popełnionych w Ukrainie. Raport powstał na podstawie konferencji zorganizowanej w listopadzie 2024 roku pod patronatem Ministerstwa Sprawiedliwości. Zawiera konkretne rekomendacje działań, które Polska może podjąć, by wzmocnić swoją rolę w egzekwowaniu sprawiedliwości, wspieraniu ocalałych i umacnianiu międzynarodowego porządku prawnego.
